کیست تخمدان و هر آنچه درباره آن باید بدانید

کیست تخمدان در خانم ها، ممکن است به دلایل مختلفی بروز کند. به علاوه این بیماری به دسته ها و انواع مختلفی تقسیم می شود که کسب اطلاعات کافی در خصوص هر یک از آن ها لازم و ضروری است. بیمارانی که به این بیماری مبتلا می شوند، باید روش های درمانی موثر را در نظر گرفته و به آن ها توجه کنند. کیست های واژینال فضای مسدود شده و حاوی مایع، هوا و گاهی اوقات چرک هستند. این کیست ها می تواند به علت غدد بارتولن، مجاری گارتنر، سباسن، غدد سباس و یا تروماهای ناشی از مقاربت جنسی یا اپیزیوتومی ایجاد شود که به راحتی با آنتی بیوتیک و دراناژ و تخلیه کیست قابل مرتفع شدن است.

کیست تخمدان چیست؟

در میان انواع بیماری های زنانه ای که بیشتر خانم ها به دلایل مختلف به آن دچار می شوند، می توان به بیماری کیست تخمدان اشاره کرد. این بیماری می تواند برای بدن خانم ها مشکلات زیادی را به همراه داشته باشد. از این رو بهتر است در مورد آن اطلاعات زیادی داشته باشید که در صورت بروز چنین مشکلی قادر به درمان آن باشید. 

کیست تخمدان را می توانیم نوعی توده به شمار آوریم که معمولا از مایعاتی که در داخل تخمدان هستند به وجود می آیند. خانم ها در بدن خود، در هر دو سمت رحم دارای دو تخمدان هستند که هر کدام از آن ها به اندازه بادام بوده و به همان شکل نیز است. تخمک ها درون این تخمدان ها رشد کرده و منجر به بلوغ جنسی در دختران می شود. 

پس از آن، دختران توانایی بارور شدن و فرزندآوری را به دست می آورند. زمانی که خانم ها به عادات ماهیانه می رسند، این تخمک ها در بدن آن ها آزاد می شود. بدون تردید می توانیم بگوییم که همه خانم ها و دختران جوان در دوران زندگی خود، یک بار بیماری کیست تخمدان را تجربه کرده اند. حتی باید بگوییم این کیست ها به هیچ عنوان بازه سنی خاصی نداشته و ممکن است خانم ها در هر دوره ای با آن مواجه شوند.

حتی برخی از دختران جوان و خانم هایی که یائسه شده اند نیز ممکن است در زمان خاصی به این مشکل دچار شوند.

انواع کیست تخمدان

کیست تخمدان که در بدن خانم ها به وجود می آید را می توانیم به انواع مختلفی دسته بندی کنیم. از جمله:

• کیست ساده یا فولیکولی
• کیست بدخیم تخمدان
• کیست اندومتریوئید یا شکلاتی
• کیست درموئید
• کیست عملکردی یا فانکشنال
• کیست تخمدان نئوپلاستیک خوش خیم
• کیست هموراژیک (دارای خونریزی خفیف)
• و … 

کیست ساده یا فولیکولی

این نوع کیست ها را باید متداول ترین نوع کیست های تخمدان در خانم ها به شمار آوریم، در اصل کیست های فولیکولی از نوع کیست های ساخت و ساز بوده و به راحتی در زمان کوتاهی همچون دو ماه، از بین می روند. این کیست ها را می توانیم کیست های خوش خیم به شمار آوریم که هیچ گونه علامتی نیز ندارند. از این رو تنها زمانی که خانم ها اقدام به سونوگرافی می نمایند، می توانند به صورت اتفاقی با حضور این کیست های تخمدان روبه رو شوند. 

کیست بدخیم تخمدان

این نوع کیست ها سرطانی بوده و متاسفانه علائم خود را دیر نشان می دهند. از سوی دیگر نیز پس از تشخیص ممکن است به داروها و درمان های جراحی نیز به خوبی پاسخ مناسب ندهند. 

کیست شکلاتی یا اندومتریوئید

هنوز هیچ کس نمی داند که چرا در بدن خانم ها، کیست های شکلاتی تشکیل می شود. اما در برخی موارد ممکن است این کیست ها به دلیل ژنتیک و وراثت در بدن به وجود آیند. درمان کیست های شکلاتی بسته به وضعیت هر فرد متغیر است. اما هنوز درمان قطعی برای آن وجود ندارد. 

دیگر نمونه های کیست تخمدان نیز، از ویژگی های خاص خود برخوردار هستند که باید به صورت تخصصی به آن ها پرداخته شود.

سندرم تخمدان پلی کیستیک

تنبلی تخمدان شرایطی است که باعث بی نظمی در دوران عادت ماهانه، بروز جوش های چرکی یا آکنه، پوست چرب، رشد موهای زائد در صورت و بدن، یا ریزش موهای سر می شود. در چنین وضعیتی بارداری می تواند با مشکل مواجه شود و شیوع سندرم تخمدان پلی کیستیک در زنان بالا است.

کیست درموئید

به تومورهای خوش‌خیم که به آنها تراتوم بالغ می گویند، گفته می‌شود. یک نوع کیست غیرعادی است که اغلب در تخمدان زنان جوان‌تر ایجاد شده و ممکن است قطر آن تا حدود ۱۵ سانتی‌متر هم رشد کند. این کیست می تواند حاوی انواع دیگر بافت‌های بدن مانند چربی و گاهی اوقات استخوان، مو و غضروف باشد.

کیست‌های فولیکولار

به کیست‌های ساده می گویند. این کیست ها در زمانی که تخمک‌گذاری انجام نشده یا زمانی که فولیکول بالغ فرو می‌ریزد ایجاد می‌شوند. کیست فولیکولار در زمان تخمک‌گذاری شکل می‌گیرد و اندازه آن در حدود ۵ تا ۷٫۵ سانتی‌متر خواهد شد. پارگی این نوع کیست باعث بروز درد شدید و تیز در سمت تخمدان دارای کیست شود. این درد تیز یا میتلشمرز در میانه دوره عادت ماهیانه در زمان تخمک‌گذاری روی می دهد. حدود بیست درصد از زنان دارای این نوع کیست دچار درد شدید می‌شوند. این کیست‌ها عمدتاً علامتی ندارند و پس از چند هفته یا چند ماه از بین می‌روند.

کیست لوتوم کورپوس

این نوع کیست در حالتی به وجود می آید که پس از تخمک‌گذاری، فولیکول به چیزی که به آن لوتوم کورپوس گفته می‌شود تبدیل شود. اگر بارداری اتفاق نیفتد اغلب لوتوم کورپوس تجزیه می شود و از بین می‌رود. گاهی این کیست پر از مایع و خون می شود و داخل تخمدان باقی می ماند یکی از ویژگیهای این کیست این است که معمولا فقط در یک طرف ایجاد شده و علامت خاصی نیز ندارد.

کیست ادنوما

آدنوما نوعی تومور خوش‌خیم است که در بافت تخمدان ایجاد شده ممکن است بسیار بزرگ شود و قطر آن از ۳۰ سانتی‌متر هم بیشتر شود.

کیست هموراژیک

این نوع؛ به اصطلاح یک کیست عملکردی است و در زمان خونریزی کیست ایجاد می‌شود. علائم این نوع کیست عبارتند از درد شکم در یک طرف بدن.

اندازه کیست تخمدان

به طور کلی ممکن است در بدن خانم ها اندازه های مختلفی از کیست تخمدان دیده شود. اما در بیشتر مواقع، فولیکول های مولد تخمک، زمانی که اقدام به تخمک گذاری می کنند، اندازه ای معادل 2.5 میلی متر می یابند. از این رو می توانیم به این نکته اشاره کنیم که اندازه کیست های ساده زمانی که مایع درون آن تجمع می یابد، قادر است به بیش از 3 میلی متر نیز برسد. 

پس بهتر است به این نکته اشاره کنیم که نباید فولیکول های طبیعی را در زمان تخمک گذاری با کیست های تخمدان اشتباه بگیریم.

شاید علاقه داشته باشید: لابیاپلاستی

علل ایجاد کیست تخمدان 

دلایل زیادی می تواند منجر به بروز کیست در ناحیه تخمدان ها شود. اما به طور کلی زمانی که فولیکول های تخمک گذاری در بدن دچار پارگی نمی شوند و تخمکی در بدن آزاد نمی شود، ممکن است مایعات بیشتری درون این فولیکول ها تجمع کند. از این رو پس از مدت زمانی این فولیکول ها تبدیل به کیست تخمدان خواهند شد.

از سوی دیگر ممکن است فولیکول ها در رحم تخمک را آزاد کنند، اما به جای آن که کیسه این فولیکول ها حل شود، مجددا بسته شده و با دیگر مایعات و خون پر می گردد. در چنین حالتی کیست های جسم زرد به وجود می آیند که از جمله شایع ترین کیست های تخمدان هستند. پس در اصل علل بروز کیست های تخمدان می تواند در بدن هر فردی متفاوت باشد. 

علل ایجاد کیست تخمدان در دختران مجرد

طبق تحقیقاتی که پزشکان بر روی این بیماری انجام داده اند، دریافته اند که هنوز علت اصلی ایجاد کیست های تخمدان در دختران مجرد مشخص نشده است. اما از جمله موارد مهمی که می تواند منجر به ایجاد کیست در ناحیه تخمدان دختران مجرد شود، عبارتند از:

• چاقی و اضافه وزن
• اختلالات هورمونی
• اختلالات عملکردی تخمدان ها
• ژنتیک
• کم کاری یا پرکاری تیروئید
• عدم تخمک گذاری

00:51

علت کیست تخمدان

کیست تخمدان چه علائمی دارد؟

کیست تخمدانی که در خانم ها به وجود می آید، علائمی دارد که به راحتی شناسایی می شود. از جمله متداول ترین علائمی که می توانیم برای این بیماری بیان کنیم، عبارتند از:

• احساس درد در ناحیه لگن
• احساس درد در بخش های مختلف بدن 
• حالت تهوع و استفراغ داشتن
• نفخ شکم 
• بروز تب 
• تغییر در دفع ادرار 
• افزایش وزن به صورت ناگهانی 
• خونریزی بدون علت 
• عدم بارداری 
• درد در زمان رابطه جنسی 

علائم کیست تخمدان در دختران مجرد 

دختران مجرد نیز همچون زنان و خانم هایی که دوران یائسگی را پشت سر گذاشته اند، ممکن است درگیر مشکل کیست تخمدان شوند. بدون شک علائمی که خانم ها و دختران در بروز این بیماری مشاهده می کنند، یکسان است. اما علاوه بر آن ممکن است دختران با حساسیت در ناحیه سینه، حرکات دردناک روده، سرگیجه، تب، حالت تهوع، دردهای زیر شکم، عفونت های لگنی و ضعف و دیگر علائم را نیز در بدن خود مشاهده کنند.

چه زنانی بیشتر در معرض ابتلا به کیست تخمدان هستند؟ 

همانطور که گفتیم کیست تخمدان ممکن است در هر سنی در بدن خانم ها به وجود آید. از این رو نمی توانیم بیان کنیم که این بیماری محدوده سنی خاصی دارد. اما آماری که در این خصوص منتشر شده است، نشان می دهد بیشتر افرادی که به کیست تخمدان مبتلا می شوند در محدوده سنی 15 تا 49 سال هستند. 

در دختران، اغلب کیست های تخمدان خوش خیم بوده و از این رو درمان آن نیز آسان تر خواهد بود. اما پس از دوران یائسگی در زنان ابتلا به این بیماری می تواند خطرات بیشتری را با خود به همراه داشته باشد. 

کیست تخمدان چگونه تشخیص داده می شود؟

به طور کلی این نوع کیست حین معاینه، نمونه برداری و گاهی ام آر آی لگنی قابل تشخیص است. افرادی که برخی از علائم بروز کیست تخمدان را در بدن خود مشاهده می کنند، می توانند به روش های مختلفی بروز این بیماری را در بدن خود تشخیص دهند. یکی از مهم ترین روش ها برای تشخیص این بیماری، بررسی علائم بالینی آن است. زمانی که فردی درگیر مشکل کیست تخمدان می شود، سطح سرمی هورمون های تستوسترون، پرولاکتین، انسولین و LH در بدن او افزایش می یابد. 

از این رو زمانی که متخصص زنان و زایمان، اقدام به معاینه ناحیه لگن بیمار می کند، می تواند به راحتی این بیماری را در بدن فرد تشخیص دهد. علاوه بر آن، پزشک برای تشخیص صحیح تر بیماری و این که کیست در بدن او جامد، مایع یا ترکیبی از این دو است، اقدام به انجام آزمایش و تست می نماید. تا بتواند در نهایت این بیماری را در بدن فرد تشخیص دهد. 

بهترین روش تصویربرداری برای تأیید وجود کیست های تخمدان سونوگرافی است. تصویربرداری به روش اولتراسوند با امواج صوتی بدون درد و بی ضرر است. اولتراسوند ترانس واژینال یک راهکار تشخیص عالی برای مشاهده بهتر تخمدان است. کیست‌ تخمدان را می‌توان به کمک روش‌هشیوه های دیگر تصویربرداری نیز مانند سی تی اسکن یا ام آر ای تشخیص داد.

تشخیص کیست تخمدان در دختران چگونه انجام می شود؟

دختران و زنانی که به بیماری کیست تخمدان مبتلا شده اند، اصولا با انجام برخی آزمایشات می توانند از ابتلا به این بیماری مطمئن شوند. از جمله آزمایشات تشخیصی برای این بیماری، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سونوگرافی لگنی
• لاپاراسکوپی
• آزمایش خون 125 CA
• ام آر آی
• سی تی اسکن

آیا کیست تخمدان عوارض دارد؟

بدون تردید افرادی که به بیماری هایی همچون کیست تخمدان مبتلا می شوند، در بدن خود با عوارض خاصی مواجه می گردند. اما باید به این نکته اشاره کنیم که همه کیست های تخمدان خطرناک نیستند. بسته به نوع کیستی که در بدن به وجود می آید، عوارض و خطرات آن مشخص می شود. ممکن است برخی از کیست های تخمدان، هیچ گونه عوارض و خطری با خود به همراه نداشته باشند. 

اما درصد کمی از این کیست ها وجود دارند که بدخیم هستند و سرطانی بودن آن ها خطرناک است. از جمله شایع ترین عوارض این بیماری، باید به نازایی در زنان و دختران اشاره کنیم. علاوه بر این نیز ممکن است برخی با پارگی کیست و پیچ خوردگی تخمدان در بدن مواجه شوند که البته این موارد جزو عوارض احتمالی به شمار می روند.

آیا در ناحیه پایین شکم احساس ناراحتی می کنید؟

کیست تخمدان اگر پاره شود با درد ناگهانی و شدید در یک سمت لگن خود را نشان می دهد، این حالت در اثر ضربه خوردن، ورزش یا رابطه جنسی می تواند ایجاد شود. پارگی کیست تخمدان می تواند باعث بروز انقباض شکمی و خونریزی شود از جمله عوارض آن عبارتند از:

• تغییر در حرکات روده مثل ابتلا به یبوست
• ناراحتی در هنگام رابطه جنسی به ویژه در هنگام نفوذهای عمیق
• قاعدگی نامنظم
• فشار لگن درنتیجه احساس نیاز شدید به دفع ادرار، مدفوع یا تکرر ادرار
• احساس پری شکم و نفخ
• سوءهاضمه، سوزش سر دل یا سیری و دل‌زدگی
• بلوغ و قاعدگی زودرس
• حساسیت حرکت گردن رحم یا آدنکسال
• قاعدگی‌های سخت و دردناک یا درد در هنگام رابطه جنسی در اثر کیست اندومتریوما
• تاکی کاردی یا تپش شدید قلب و فشار خون پایین
• چرخش تخمدان و تب شدید ناشی از آن

روش های درمان کیست تخمدان 

روش های درمانی موثر زیادی برای از بین بردن کیست تخمدان در خانم ها وجود دارد. برخی از این روش های درمانی را در ادامه شرح می دهیم.

ورزش های کششی

انجام هرگونه ورزش های کششی، از جمله یوگا، می تواند به بیمار در کاهش درد کیست تخمدان کمک کرده و به درمان آن بینجامد. این نوع ورزش ها، منجر می شوند که عضلات بیمار تقویت شده و درد در بدن ایشان کاهش یابد. از سوی دیگر منجر می شوند تا از بروز کیست در بدن در آینده نیز جلوگیری شود.

درمان دارویی

درمان های دارویی با استفاده از قرص های ضد بارداری، یکی از متداول ترین روش های درمان کیست تخمدان در دختران و خانم ها است. البته برای استفاده از این داروها، باید به یک متخصص مراجعه نمایید. پزشک متخصص با بررسی شرایط شما، اقدام به تجویز داروی مناسب با کیست تخمدان می کند.

نکته جالب این است که قرص‌های ضدبارداری از شکل‌گیری کیست‌های عملکردی تخمدان جلوگیری می‌کنند و پس از درمان کیست‌های عملکردی با مصرف قرص‌های ضدبارداری می توان جلوی شکل گیری دوباره آن را گرفت.

لاپاراسکوپی و لاپاروتومی

جراحی های ساده برای از بین بردن کیست تخمدان هستند. کیست های‌ تخمدان بزرگ‌ تر از ۱۰ سانتی‌متر و کیست‌ های پیچیده تخمدان باید تحت عمل‌ های جراحی درمان شوند. عمل های جراحی برای مقابله با کیست های تخمدان شامل یک روش باز مشهور به لاپاروتومی یا یک روش کم تهاجمی که به لاپاروسکوپی معروف است با ایجاد یک شکاف بسیار کوچک انجام می‌شوند. استفاده از روش دوم در مواردی که کیست خوش‌خیم است بیشتر مورد تجویز متخصصان است.

در روش لاپاروسکوپی اگر کیست کوچک باشد، در نتیجه تصویربرداری این مسئله مشخص می شود. از این رو پزشک می تواند با یک عمل جراحی مناسب، کیست را از بدن بیمار خارج کند. 

در صورتی که تنها راه درمان، جراحی باشد این روش بسیار مناسب است. تقریبا تمام مواردی که برای درمان نیاز به جراحی دارند را می توان با لاپاراسکوپی انجام داد. در این روش ابتدا چند برش کوچک در شکم ایجاد می شود. سپس ابزاری به نام لاپاراسکوپ که مجهز به یک دوربین است، وارد شکم می شود و کیست را خارج می کند. از جمله نقاط قوت این روش می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• امکان چسبندگی کمتری وجود دارد.
• امکان باروری فرد بعد از گذشت تقریبا یک سال با تایید پزشک وجود دارد.
• به دلیل برش های کوچک، فرد بعد از عمل درد کمتری خواهد داشت.
• دوره نقاهت کوتاه
• امکان حفظ تخمدان وجود دارد.
• بدون اینکه تخمدان آسیبی ببیند، می توان کیست را از آن خارج کرد.
• روشی کم تهاجم است.

اوفورکتومی دو طرفه

این روش غالباً در بسیاری از زنان مبتلا به کیست تخمدان که در سنین بعد از یائسگی قرار دارند انجام می‌شود زیرا انتشار نئوپلاسم در این گروه از زنان افزایش می‌یابد.

درمان کیست تخمدان در دختران مجرد 

دختران جوانی که به دلایل مختلفی ممکن است به بیماری کیست دچار شوند، لازم است از روش های درمانی موثری استفاده کنند. از جمله این روش ها باید به موارد زیر اشاره کنیم:

• تغییر برنامه و سبک زندگی
• استفاده از برنامه غذایی سالم
• ریلکس کردن
• گرم نگه داشتن بدن 
• ماساژ درمانی

چرا باید کیست تخمدان را درمان کرد؟

بی تردید هر بیماری که در بدن به وجود می آید، نیاز به درمان دارد. پس افرادی که به بیماری کیست تخمدان مبتلا می شوند نیز، باید حتما روش های درمانی مناسبی را در نظر بگیرند. این بیماری در صورتی که تشخیص داده نشود و در پی آن کیست در بدن بزرگ شود، می تواند نیاز به عمل جراحی داشته باشد. از سوی دیگر نیز ممکن است برخی از این کیست های تخمدان سرطانی باشند که می توانند برای بیمار آسیب های جبران ناپذیری به همراه داشته باشند. 

در نهایت بیمارانی که به کیست تخمدان مبتلا می شوند، باید حتما به دنبال درمان این بیماری رفته و به پزشک متخصص در این زمینه مراجعه کنند. 

کیست تخمدان و بارداری

بسیاری از بیماران با این سوال مواجه می شوند، که آیا کیست تخمدان با بارداری ارتباط دارد؟ باید بگوییم بله. اصولا خانم هایی که به این بیماری مبتلا می شوند، اگر نسبت به درمان آن اقدام نکنند، ممکن است به نازایی مبتلا شوند. البته این مسئله، به نوع کیستی که در بدن وجود دارد وابسته است. 

مثلا افرادی که به کیست ساده و درموئید مبتلا می شوند، می توانند باردار شوند. اما کیست های تخمدانی که در بدن بزرگ هستند، ممکن است به بیمار اجازه بارداری ندهند. پس مسئله عدم بارداری با کیست مطلق نبوده و ممکن است برخی از افراد قادر باشند با وجود کیست در بدن، بارداری را تجربه کنند. 

آیا می توان از ابتلا به کیست تخمدان پیشگیری کرد؟ 

به طور کلی باید بیان کنیم که نمی توان از ابتلا به کیست تخمدان جلوگیری نمود. اما برای آن که بتوان در سریع ترین زمان ممکن، ابتلا به این بیماری را تشخیص داد، لازم است از آزمایش های روتین استفاده کرد. این کار منجر می شود تا بیمار به راحتی و در زمان کوتاهی کیست تخمدان را در بدن خود تشخیص دهد. پس در صورتی که کیست تخمدان خوش خیم باشد و سرطانی نباشد، می توان آن را به راحتی درمان کرد.

سوالات متداول

کلام پایانی

با توجه به مطالب فوق می توان گفت، هر چه سریع تر بتوان کیست تخمدان را تشخیص داد، درمان آن نیز با سهولت بیشتری انجام می شود و می توان به راحتی مانع از پیشروی کیست شد. بنابراین آزمایش ها و مراجعات دوره ای نزد پزشک متخصص را فراموش نکنید.